مدیریت بحران و مدیریت شهری

مدیریت شهری، شاخه جدیدی از علم مدیریت است که امروز در دنیا به گونه ای دیگر دیده شده است. امروزه با توجه به گسترش و پهناوری عالم، ساختارهای قانونی و مجاری اداره کننده شهر، در هر کشوری متفاوت از کشور دیگر است و هرکشور با توجه به ساختارهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود مدیریت شهری را تعریف نموده است. نظریه ای وجود دارد که می گوید: دست اندرکاران امور شهری، اعم از مدیران شهر، سازندگان و بخش خصوصی باید به ترویج هنر و مهیا ساختن آموزش، زندگی ساکنان شهرها را بهبود بخشند و شهرها باید به گونه ای اداره شوند که جای ترس و اضطراب برای مردم شهر نباشد.

شهر به عنوان یک منبع توسعه مطرح است و جایگاه مدیریت شهری در روند توسعه آن بسیار مهم و تعیین کننده می باشد. روند شهر نشینی و شهرگرایی در طول چند دهه اخیر، شدت گرفته است و به گونه ای که غالب جمعیت کشور، شهر نشین شده و یا علاقمند به شهر نشینی هستند. حال این شهر ها و این خیل عظیمی که در مکانی به نام شهر در حال زندگی و فعالیت هستند نیاز به یک مدیریت شایسته و یکپارچه دارند. مهمترین هدف مدیریت شهری را می توان در ارتقای شرایط کار وزندگی جمعیت ساکن در قالب اقشار و گروههای مختلف دانست. هنگامی که شهر، دارای مشکلاتی در چرخه امور خود است می توان به این نتیجه رسید که گروه های مدیریت شهری آن در تنگنا و نارسایی به سر می برد. در این زمان باید مدیریت شهری برنامه های تازه ای را جهت رفع مشکلات تدوین نموده و بر اساس آنها به ترسیم آینده ایده آلی که برمبنای واقعیت ها و شرایط زمان و مکان قرار دارد بپردازد. زندگی پیچیده شهری خود نیازهای مشترک بسیاری پدید می آوردکه سبب ایجاد نظام مدیریت شهری گردیده است.

بررسی و ارزیابی سیستم مدیریت شهری موجود در ایران را می توان در سه قسمت زیر انجام داد :

الف ) سطح ملی

ب) سطح منطقه ای

ج) سطح محلی

همان گونه که در ابتدا نیز عنوان گردید، هر دولت و ملتی می تواند مدیریت شهری خود را به گونه ای که بخواهد تعریف نماید، اما سطوح مختلف وظایف مختلف را در بر می گیرد. یکی از مهم ترین سطوح مورد نظر سطح محلی است. سطحی که غالبا افراد زیادی در آن حاضر هستند و عمدتا این افراد، شهروندان می باشند. مشارکت شهروندان، موتور محرکه مدیریت شهری است، به این ترتیب مشارکت آنان در اداره تمام امور شهر ضروری است و باید از طریق ساز و کارهای مناسب، به صورت معنادار وجود داشته باشد. مشارکت شهروندان در امور مربوط به شهر و شهرسازی ابتدا در اواخر دهه 1950 در آمریکا شکل گرفته است. در ایران در سال های اخیر به نحوی فزاینده سخن از مشارکت شهروندان در تمامی امور مطرح بود است، اما در این جا منظور از مشارکت، اداره و حفاظت از محیط زیست شهری
می باشد. در واقع با دخیل نمودن نظرات مردم در امور شهری، از جمله فضای سبز و نظایر آن، نیازها و خواسته های محلی به دولت انتقال می یابد. در عین حال به دلیل مشارکت مستقیم شهروندان تمایل به حفظ سرمایه های خودشان ایجاد کرده اند و یا در برپایی آن سهیم بوده اند، بیشتر خواهد بود و تخریب به حداقل ممکن می رسد. از طرفی اجرای پروژه های اجتماعی سبب توسعه حس مالکیت در شهروندان می گردد. امروزه به مشارکت مردمی به منزله راهبردی جدید در توسعه نگریسته می شود و امید بر آن است که با به کارگیری موثر مشارکت مردمی، توسعه پایدار و متعادل حاصل آید. در زمان وقوع بحران یکی از اساسی ترین و موثرترین بخش ها مردم هستند و در صورتی که مدیریت شوند نقش کلیدی مثبت و در صورتی که لجام گسیخته و بی نظم باشند نقش منفی خواهند داشت. بنابراین در صورتی که مدیریت شهری به این مهم توجه کند و برای آن به درستی برنامه ریزی نماید می توان انتظار کمترین خسارات را داشت.

دکتر امیر محمود زاده، رئیس پژوهشگاه مهندسی بحران های طبیعی شاخص پژوه

www.bpshakhespajouh.ac.ir

[e-mail]