نیم نگاهی بر معضل کسری پارکینگ در سطح شهر تهران
امروزه بسیاری از متخصصان حوزه های شهری بر این باورند که رشد و توسعه در کلان شهرها بسیار سریع بوده و همین موضوع زمینه‌ساز پیچیده شدن مشکلات در مباحث مختلف شهری شده است. حمل و نقل همواره به عنوان بزرگترین چالش زیرساختی پیشِروی شهرها و حاشیۀ شهرهای بزرگ، مطرح بوده و از منظر اهمیت، در رأس زیرساخت های شهری قرار دارد. به گونه ای که معابر شهری به عنوان یکی از عناصر اصلی حمل و نقل، بیش از 30 درصد از کاربری های موجود از شهرها را به خود اختصاص داده است.
با رواج استفاده از خودروهای شخصی در مناطق شهری و ازدیاد تردد آن ها، مشکلات عدیده ای در سطوح مختلف شهری به وجود آمده که در حوزه حمل و نقل، می توان به عدم گنجایش شبکه معابر شهری برای خودروهای موجود، افزایش آلودگی هوا، ترافیک، افزایش سوانح و تصادفات و نبود فضاهای توقف اشاره نمود.
امروزه، عدم کفایت محل پارک و اشباع شدن معابر از خودروهای پارک شده، فقط شامل بخش تجاری شهر نبوده و برای اکثر کاربری ها به ویژه مسکونی در محلات و واحدهای همسایگی نیز به مسئله مهمی تبدیل شده است. این روزها مشکل ترافیک از شریان های اصلی به کوچه های محلی شش و هشت متری سرتاسر شهر هم کشیده شده و با توجه به افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی در این معابر و با عنایت به عرض کم معابر مورد اشاره، تعدادِ زیادی خودرو در این معابر در ساعات مختلف شبانه روز توقف کرده و عملا سطح معابر را به پارکینگ مبدل کرده اند. همین امر، بر نظم عبور و مرور محلی نیز تاثیر منفی گذاشته و کوچه‌هایی که زمانی محل امن بازی کودکان بودند را خودخواهانه تصاحب کرده و شهر را با معضلات مختلف اجتماعی مواجه ساخته اند.
پارکینگ بر کاربری زمین و سیستم حمل و
نقل تاثیر می گذارد، اما تاثیرات آن غالبا به صورت پوشیده و خارج از نظر می باشد.
بیشتر مردم مشکلات شهری را در تراکم، آلودگی، فرسودگی بافت های شهری، حاشیه نشینی
و ...
می بینند، اما در بیشتر مواقع در ارتباط دادن بخشی از مشکلات به سیاست های حمل و
نقل به ویژه پارکینگ ناموفق می باشند. در واقع پارکینگ به صورت یک نقطه کور در
بیشتر مطالعات باقی می ماند، چرا که نقشی که آن در ارتباط با خودروها، شهرها، حمل
و نقل و کاربری زمین دارد، معمولا نادیده گرفته می شود.
کمبود پارکینگِ کاربری ها و در نتیجه توقف وسایل نقلیه در حاشیه معابر، علاوه بر مشکلات ذکر شده، عمدتا به دلیل خدمات رایگان (پارک حاشیه ای)، بر روی تقاضا برای خرید خودرو نیز تاثیرگذار است. چرا که در کاهش هزینه های صاحبان خودروها تاثیر داشته و عملا زمین هایی که به عموم مردم تعلق دارند، محل توقف وسایل نقلیه می شود.
زمانی که فضای پارک اتومبیل ها در شهر کم باشد، قطعا بر سر جای پارک درگیری و جدل صورت می گیرد و هر صاحب وسیله ای سعی دارد تا گوی سبقت را از بقیه رانندگان، در پارک خودروی خود برباید و این مساله آغازی بر مصائب اجتماعی مختلف می باشد.
شهروندان تهرانی عمدتا فضای پارک شبانه خود را به دو صورت کلی تامین می نمایند: روش اول، استفاده از پارکینگ های ساخته شده در مجتمع های مسکونی و طریق دوم، استفاده از فضای پارک حاشیه ای معابر. با افزایش ضریب مالکیت خودرو در شهر تهران، تقریبا تمامی پارکینگ واحدهای مسکونی (در زمان شب) پر شده و مالکین سایر وسایل نقلیه مجبور به استفاده از پارک حاشیه ای در معابر می گردند. این امر منجر به بروز مسائل و مشکلات عدیده ای نظیر: ایجاد اختلال در عبور و مرور وسایل نقلیه، ایجاد اختلال در ارائه خدمات شهری (نظافت معابر، عملیات اجرایی روکش آسفالت، حمل زباله و ...) تجاوز به حریم پیاده رو ها و انسداد معابر پیاده، دشواری در یافتن جای پارک در ساعات پایانی شب در اکثر محلات پر تراکم و ... شده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، تعداد 1.4 میلیون پارک حاشیه ای در سطح شهرتهران برآورد گردیده که حدود 40% غیر مجاز است.
زمانی که سخن از پارکینگ به میان می آید، معمولا بیشتر توجه ها به سمت ایجاد پارکینگهای همگانی برای قسمت های شلوغ و تجاری شهر معطوف می شود، اما در این میان مقوله تامین درست و اصولی پارکینگ ها بر اساس نیاز کاربری ها، کمتر مورد توجه قرار گرفته و چنان می شود که حذف بخشی از پارکینگ واحدهای مسکونی به عنوان عاملی برای تشویق و تسریع در نوسازی لحاظ می شود، بدون آنکه به عواقب بعدی آن اندیشیده شود.
اکثرکارشناسان بر این مهم واقفند که عدم رعایت اصول و ضوابط شهرسازی، شهر را با چالش های جدی در عرصه های مختلف زیست محیطی، ترافیکی و اجتماعی مواجه خواهد ساخت، اما سوال اینجاست که زمانی که در طرح های فرادستی چون طرح جامع، تفصیلی و طرح جامع حمل و نقل و ترافیک، در خصوص تامین پارکینگ پیش بینی هایی انجام گرفته و ضوابط مشخصی تدوین شده، چرا شهر تهران با 690هزار کسری پارکینگ تعهدی و غیرتعهدی مواجه می باشد؟
5 درصد از بافت های شهر تهران فرسوده می باشد، یعنی با مشکلاتی همچون ریزدانگی، نفوذناپذیری، ناپایداری و بعضا مشکلات اجتماعی مواجهه می باشند. در این میان دولت و شهرداری ها، متولیان اصلی نوسازی در بافت های فرسوده می باشند و طرح ها و برنامه هایی را به منظور مرتفع ساختن بخشی از مشکلات بافت های فرسوده اجرا و یا در دست اجرا دارند. اما نکته حائز اهمیت اینجاست که 30درصد از کاربری هایی که در بافت های فرسوده شهر تهران نوسازی شده اند، کسری پارکینگ دارند!! و این بدان معناست که در نوسازی بافت، به تمامی عناصر کالبدی توجه نشده و چنین به نظر می رسد که برای تسریع در نوسازی بافت های فرسوده، عدم تامین پارکینگ مورد نیاز هر کاربری، به عنوان ابزاری برای تشویق در نظر گرفته شده است.
با عنایت به اینکه شهر تهران به ویژه در بافت های فرسوده با کمبود زمین مواجه بوده و قطعاتِ بافت، ریزدانه می باشند، عملا امکان احداث پارکینگ هایی با سازه های سنگین، بسیار کم بوده و بایستی از پارکینگ های مکانیزه استفاده نمود. اگر به طور متوسط قیمت هر واحد جای پارک احداث شده با تکنولوژی مکانیزه را 25 میلیون تومان در نظر بگیریم (بدون احتساب هزینه زمین)، می بایستی هزارمیلیارد تومان، صرف احداث پارکینگ در بافت های فرسوده گردد!!!! هزینه ای که می توانست صرف بسیاری از امور دیگر گردد.
